Bezpieczeństwo ekologiczne w regionie Azji i Pacyfiku

Rozszerzenie pojęcia bezpieczeństwa międzynarodowego o bezpieczeństwo ekologiczne

znajduje swoją przyczynę w postrzeganiu problemów ekologicznych jako elementu stosunków

międzynarodowych, a nie tylko kwestii wewnętrznych poszczególnych krajów. Zagadnienia ochrony

środowiska wykraczają poza granice państw. Narastające problemy ekologiczne rodzą spory na

arenie międzynarodowej, a degradacja natury przyczynia się do powstawania nowych konfliktów, np.

o surowce lub dostęp do słodkiej wody. Bezpieczeństwo ekologiczne dotyczy zachowania biosfery,

czyli środowiska naturalnego człowieka, na poziomie koniecznym do przetrwania i rozwoju ludzkości.

Słowo ekologia pochodzi od greckiego oikos, co oznacz dom, miejsce życia, siedlisko lub środowisko.

W państwach regionu Azji i Pacyfiku, tak bardzo zróżnicowanych pod względem klimatycznym,

geograficznym, demograficznym czy surowcowym, istotne dla wstrzymania równowagi w regionie

jest zapewnienie bezpieczeństwa ekologicznego. Nierozważne wykorzystywanie bogactw

naturalnych, niszczący środowisko rozwój przemysłowy oraz import ryzykownych, przestarzałych

technologii, których stosowanie powoduje powstawanie niebezpiecznych odpadów, zagrażają

rozwojowi społeczeństw. Nadmierna emisja gazów cieplarnianych do atmosfery wywołuje

nieodwracalne skutki e ekosystemie Azji.

Czynniki naturalne, oprócz ogromnego znaczenia dla bezpieczeństwa ekologicznego,

odgrywają kapitalną rolę w zapewnieniu ekonomicznego i politycznego bezpieczeństwa państwa. Z

punktu widzenia wpływu czynników naturalnych na bezpieczeństwo polityczne jest doktryna

polityczno-prawna przedstawiona przez Monteskiusz. Jego teoria klimatu zakłada, ze klimat(czyli

jeden z czynników naturalnych) ma niewyobrażalny wpływ na człowieka i cale społeczeństwa.

Duża liczba mieszkańców-dodatkowo bardzo zróżnicowanych kulturowo – nie tylko stwarza

podłoże do wybuchu konfliktów etnicznych czy religijnych, lecz prowadzi do wyniszczenia środowiska

naturalnego. Duża liczba mieszkańców stwarza podłoże do wybuchu konfliktów etnicznych, lecz

prowadzi do wyniszczenia środowiska naturalnego. Populacja licząca ponad 4 mld. Ludzi wymaga

zapewnienia ogromnych ilości żywności, wody, energii, stworzenia odpowiedniej infrastruktury.

Problem zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego tak gęsto zaludnionemu regionowi, który od

kilku dekad dynamicznie rozwija sektory przemysłowe. Rosząca presja demograficzna w regionie Azji i

Pacyfiku niesie za sobą ogromne wyzwania dla produkcji rolnej w zlokalizowanych krajach.

Gospodarka żywnościowa państw regionu powinna zapewnić dostęp do pożywienia i wody pitnej

wszystkim mieszkańcom, jednak wymaga prowadzenia produkcji rolnej na wielką skalę i racjonalnego

gospodarowania zasoleni wody.

W regionie Azji i Pacyfiku obserwuje się marnotrawstwo słodkiej wody. W niektórych

państwach azjatyckich (Bangladesz, Chiny, Indie, Wietnam) rzeki są wykorzystywane do nawadniania

pól, co przyczynia się do zanieczyszczenia gleby, która staje się nieprzydatna pod uprawy, W

rozwijających się krajach badanego regionu technologie rolne są przestarzałe, co powoduje

nieracjonalne wykorzystanie wody w rolnictwie i zbyt małą efektywność produkcji.

Według danych Food Agriculture Organisation oraz World Food Programme codziennie na świecie

ponad 963 mln ludzi przymiera głodem, a 90% z nich jest chronicznie niedożywiona.

250tys. Osób – dorosłych i dzieci – umiera każdego dnia z powodu głodu i chorób z nim związanych.

Region Azji i Pacyfiku jest szczególnie narażony na klęski głodu i niedożywienia.

Dynamicznie zwiększająca się liczba ludności w regionie Azji i Pacyfiku pociąga za sobą presje

na zwiększanie areału upraw rolnych. Postęp techniczny w rolnictwie azjatyckim może mieć dwojaki

wpływ na bezpieczeństwo ekologiczne regionu. Z jednej strony zaawansowana technika pozwala

uzyskać większe plony z hektara bez zwiększania areału ziemi uprawnej, co przyczynia się np. do

zmniejszenia wycinki lasów. Druga strona przy niskich nakładach na badania i rozwój w wielu krajach

regionu stosowane technologie rolnicze są przestarzałe, a niejednokrotnie szkodliwe dla środowiska

naturalnego.

Dynamiczny przyrost naturalny w regionie Azji i Pacyfiku przyczynia się w sposób bezpośredni do

dewastacji środowiska naturalnego. Często przestarzała i szkodliwa produkcja rolnicza prowadzi do

wyniszczania ziem uprawnych oraz zanieczyszczania wód i powietrza Rolnictwo w krajach

rozwijających się regionu jest w znacznej mierze odpowiedzialne za emisję gazów cieplarnianych i

metanu do atmosfery, wyniszczanie środowiska naturalnego nadmierną produkcja rolną powoduje

zanieczyszczenie i dewastację ekosystemu, co przyczynia się do zmniejszania areału upraw oraz

zmusza do stosowania dużych ilości nawozów umożliwiających wzrost wydajności rolnictwa. W

regionie Azji i Pacyfiku jest zasobny w niemal wszystkie surowce naturalne. Azja dysponuje węglem,

ropą naftową, gazem ziemnym, uranem, żelazem, miedzą, boksytami i innymi rudami, przetwarzanie

ora wykorzystanie węgiel i miedzi wywołują największe zagrożenie dla ekosystemu.

Analiza geograficznej struktury konsumpcji węgla na świeci wskazuje, iż największym konsumentem

węgla jest region Azji i Pacyfiku, który wykorzystał ponad 3823 mld ton.

Produkcja węgla kamiennego na świecie w 2011 roku wyniosła 6,65 mld ton i była wyższa niż w roku

poprzednim o około 419 mln ton (6,7%). Natomiast patrząc na zmiany produkcji z dłuższej

perspektywy można stwierdzić, ze w latach 1990–2000 utrzymywała się ona na zbliżonym poziomie i

dopiero od roku 2000 nastąpił jej dynamiczny wzrost o 86% w porównaniu z 2011 r. (rys. 1). Daje to

średni wzrost w roku na poziomie około 3,2% od 1990 r (przez 21 lat) i 5,8% od 2000 r. Wzrost ten

był spowodowany coraz większym zapotrzebowaniem na energię w szybko rozwijających się

gospodarkach wschodzących (głównie Chiny i Indie). Udział węgla energetycznego w całości

produkcji wyniósł w tym czasie oko³o 85% i relacje te s¹ zbliżone do tendencji występujących w

ostatnich 20 latach. Udział węgla w zaspokajaniu potrzeb energetycznych świata od wielu lat

pozostaje na zbliżonym poziomie z niewielką tendencją zwyżkową, mimo wzrostu wykorzystania

energii pochodzącej z gazu ziemnego czy źródeł odnawialnych i energetyki jądrowej.

Miedz nie jest surowiec strategiczny z punktu widzenia bezpieczeństwa energetycznego

biorąc pod uwagę zasobność ziemi w poszczególne surowce jest wydobywana w 63 krajach świata

wraz z rozwojem różnych branż przemysłowych, które zgłaszają zapotrzebowanie na miedź, światowe

zużycie tego surowca stale wzrasta.

Największymi importerami miedzi na świecie są kraje wysoko rozwinięte uplasowały się Stany

Zjednoczone. Największym konsumentem miedzi w regionie Azji i Pacyfiku, a jednocześnie w całej

gospodarce globalnej, są Chiny.

Miedz i produkty z niej wytwarzane wykorzystuje się w energetyce, budownictwie, telekomunikacji,

przemyśle elektronicznym oraz maszynowym, a także w produkcji monet czy w jubilerstwie. W

Stanach Zjednoczonych i Europie cej miedzi zużywa się w budownictwie – prawie 50%, natomiast w

Japonii w przemyśle elektrycznym - 33%.W wydobyciu miedzi najważniejszą rolę odgrywają Ameryka

Północna i Południowa. Najwyżej ceniona jest miedź elektrolityczna ze względu na wysoki stopień

czystości. Proces elektrolizy wymaga stosowania dużej ilości energii elektrycznej, którą nie dysponują

wszystkie kraje. Dlatego w celu wzbogacenia rud miedzi eksportuje się je do krajów wysoko

uprzemysłowionych. Do głównych producentów miedzi należą kraje wysoko uprzemysłowione oraz

dysponujące złożami rud tego metalu.. W światowym wydobyciu rud miedzi w przeliczeniu na czysty

składnik, wynoszącym w 2003 r. łącznie 13 600 tys. ton, przodowały: Chile (4 900 tys. ton), USA (1

140), Indonezja (1 000 tys. ton), Australia (860 tys. ton), Peru (840 tys. ton), Kanada (614 tys. ton),

Rosja (500 tys. ton), Polska (460 tys. ton) i Zambia (430 tys. ton).

Zarówno nadmierna eksploatacja oraz przetwarzanie surowców naturalnych, jak i ich

nieuzasadniona ekonomicznie konsumpcja, mogą powodować szereg negatywnych konsekwencji dla

ekosystemu Ziemi. Budowa kolejnych kopalń i zakładów przemysłowych sprawia, iż nadmierne

uzależnienie przemysłu i gospodarki od konsumpcji węgla przyczyna się do wzrostu emisji

szkodliwych gazów do atmosfery. Emisja dużych ilości trujących gazów jest szkodliwa nie tylko dla

życia ludzi ale także dla zwierząt i roślin.

Znaczenie ropy naftowej nieustannie wzrasta mniej więcej od 1965 roku. Jej wydobycie na

początku obecnego stulecia wynosiło 20 mln ton, z czego 10 mln ton przypadło na Rosję (rejon Baku),

8 mln ton na Stany Zjednoczone, a reszta na 7 innych państw. W 1997 r. wydobycie ropy naftowej

sięgało 3,3 mld ton. Znaczenie ropy naftowej jest ogromne gdyż jest ona źródłem energii pierwotnej.

Jest surowcem potrzebnym do otrzymywania cennych produktów przemysłowych, np. benzyny,

nafty, olejów smarowych, parafiny. Zależność poszczególnych krajów od ropy naftowej jest bardzo

różna, w niektórych krajach niemal 100%. Rozmieszczenie ropy jest nierównomierne, największe

z terenie Ameryki Północnej i Południowej( głównie teren Morza Karaibskiego i Zatoki Meksykańskiej).

O ropy dysponuje Norwegia (ok. 1,5 mld ton), kolejno Wielka Brytania i Rumunia.

W regionie Azji i Pacyfiku występują wszystkie czynniki powodujące wzrost emisji szkodliwych

substancji, gdyż populacja Azji dynamicznie rośnie rozwija się produkcja przemysłowa, wzrasta

zapotrzebowanie na energię. Zarówno przed państwami azjatyckimi, jak i resztą świata stoi ważne

zadanie zmniejszenia katastrofalnego w skutkach nadmiernego wydobycia i konsumpcji surowców

naturalnych oraz stworzenia restrykcyjnego prawa międzynarodowego, które zmusi poszczególne

kraje do przestrzegania ustalonych standardów w zakresie ochrony środowiska oraz uświadomi

społeczeństwom znaczenie tych działań dla globalnego ekosystemu. Katastrofa jest nagłym,

dramatycznym wydarzeniem w stopniu istotnym zakłócającym funkcjonowanie wspólnoty bądź

społeczności, które powoduje znaczne straty ludzkie, materialne, gospodarcze czy środowiskowe.

Historia regionu Azji i Pacyfiku obfituje w wiele klęsk ekologicznych, których następstwa są

odczuwalne zarówno w sferze społecznej, jak i gospodarczej.

Wzrost zainteresowania zagadnieniami ochrony w środowisku międzynarodowym nastąpił po

Konferencji Sztokholmskiej ONZ z 1972 roku. Spowodowało to włączenie tych kwestii do polityki

wewnętrznej oraz sferę działań zewnętrznych poszczególnych państw ochrona środowiska jest

ważnym tematem stosunków międzynarodowych. Szczególnego znaczenia nabiera konieczność

regularnego monitorowania sytuacji ekologicznej w regionie Azji i Pacyfiku. Na kontynencie

azjatyckim- ASEAN I APEC- uczestniczą w programach środowiskowych organizowanych i

finansowanych przez instytucje międzynarodowe. Rosnąca populacja ludności w regionie Azji i

Pacyfiku w powiązaniu z dynamicznym rozwojem gospodarczym rodzi zarówno szanse, jak i wyzwania dla bezpieczeństwa ekologicznego świata, wielkości populacji i dynamiki rozwoju gospodarczego będzie odgrywał coraz większą rolę w systemie międzynarodowego bezpieczeństwa ekologicznego.

Państwa azjatyckie wprowadzają politykę proekologiczną oraz podejmują współpracę regionalną, co

jest warunkiem niezbędnym do utrzymania bezpieczeństwa ekologicznego w wymiarze regionalnym,

a także globalnym.

źródła:

Red. Zbiorowa, Bezpieczeństwo międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku. Wybrane zagadnienia, Wyd. Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu, Wrocław 2010.