Polityka bezpieczeństwa narodowego Nowej Zelandii i Australii

Decyzja USA spowodowała, że w polityce bezpieczeństwa Nowej Zelandii postanowiono położyć

nacisk na samowystarczalność obronną i wzięcie odpowiedzialności za stan bezpieczeństwa

Południowego Pacyfiku. Takie założenia zostały zawarte w opublikowanej w 1987 roku „Białej

Księdze". Kolejny opublikowany dokument rządowy pt. „Obrona Nowej Zelandii 1991" wyraża

aktualnie obowiązującą koncepcję bezpieczeństwa, która w porównaniu z poprzednią kładzie

większy nacisk na współpracę z innymi państwami.

Istotą tej koncepcji jest mianowicie poleganie na własnych siłach w partnerstwie (self-reliance in

partnership). Dokument ten jest oparty na założeniu, że nie ma bezpośredniego zagrożenia dla

terytorium Nowej Zelandii. Nie zawiera również specyfikacji zagrożeń w całym regionie Azji i

Pacyfiku. Zamiast tego kładzie nacisk na szczególne położenie geograficzne Nowej Zelandii w

regionie Południowego Pacyfiku w kontekście wyzwań demograficznych, ekonomicznych i tych

związanych z ochroną środowiska. Dokument określa następujące cele polityki bezpieczeństwa:

1. Zapewnienie suwerenności i bezpieczeństwa Nowej Zelandii oraz ochronę jej interesów.

2. Zapewnienie suwerenności i bezpieczeństwa wysp Cooka, Niue i Tokelau.

3. Zapewnienie bezpieczeństwa państwom Południowego Pacyfiku, z którymi Nowa

Zelandia podziela historyczne i inne interesy, a także przyczynienie się do bezpieczeństwa

i stabilności całego regionu Południowego Pacyfiku.

4. Rozwój współpracy obronnej z Australią w zakresie planowania, logistyki i bazy

przemysłowej.

5. Utrzymanie i rozwój współpracy obronnej z państwami ASEAN i wypełnienie zobowiązań

wynikających z Pięciostronnego Porozumienia Obronnego, którego Nowa Zelandia jest

sygnatariuszem.

6. Podjęcie działań na rzecz wznowienia współpracy obronnej z tradycyjnymi partnerami

Nowej Zelandii, tj. USA i Wielką Brytanią.

7. Aktywny udział w operacjach pokojowych Narodów Zjednoczonych8.

Jeden z polityków, określając istotę współczesnej polityki bezpieczeństwa Nowej

Zelandii wynikającą z tego dokumentu, stwierdza, że: implikuje on utrzymanie na

niskim poziomie zbrojeń i wydatków na ten cel, gdyż zagrożenia są daleko i inne

państwa (zwłaszcza USA) powinny sobie z nimi radzić. Wkład Nowej Zelandii w bezpieczeństwa

regionalne może być zatem symboliczny i sprowadzać się do jej występowania

w roli bazy zaopatrzeniowej sił innych państw w razie konfliktu. Natomiast cała

aktywność powinna skupiać się na regionie Południowego Pacyfiku wspólnie z Australią9.

Polityka bezpieczeństwa narodowego Australii w porównaniu do Nowej Zelandii

wykazuje daleko idącą stabilność tak w sensie postrzegania zagrożeń, jak formułowania

celów i stosowanych środków. Najważniejsza jednak różnica dotyczy perspektywy

przestrzennej w pojmowaniu bezpieczeństwa narodowego. W przypadku Australii nie

ogranicza się ono tylko do regionu Południowego Pacyfiku, ale obejmuje swym zasięgiem

Azję Południowo-Wschodnią, Azję Północno-Wschodnią, a także region Oceanu Indyjskiego. Wszelkiego rodzaju spory i konflikty występujące na tych obszarach są zagrożeniem dla bezpieczeństwa Australii.

Szczególnie wrażliwym miejscem z tego punktu widzenia jest Azja Południowo-Wschodnia, a zwłaszcza

archipelag indonezyjski ze wszystkimi jego problemami etnicznymi, demograficznymi i niedorozwojem

ekonomicznym. Ważną determinantą bezpieczeństwa narodowego Australii jest swoboda korzystania z morskich

szlaków handlowych, zważywszy na ich znaczenie dla funkcjonowania całej gospodarki.

Punktem zwrotnym w ewolucji australijskiej koncepcji bezpieczeństwa było ogłoszenie raportu „Obrona

Australii 1987" (The Defence of Australia 1987). Jego publikacja była poprzedzona długą, bo trwającą od lat

siedemdziesiątych, dyskusją na temat sposobów zapewnienia bezpieczeństwa. W tym dokumencie najpełniej

wyrażała się tendencja do usamodzielnienia polityki zagranicznej i poszukiwania nowej roli w stosunkach

wewnątrzregionalnych i w wymiarze globalnym. Na początku lat siedemdziesiątych Australia znalazła się w

swego rodzaju próżni strategicznej, po tym jak Wielka Brytania wycofała swe siły na wschód od Suezu w 1967

roku oraz po ogłoszeniu w 1969 roku przez prezydenta USA R. Nixona doktryny Guam, postulującej większą

odpowiedzialność państw regionu za własne bezpieczeństwo. Oznaczało to wprost, że USA i Wielka Brytania

nie mogły być traktowane jako gwaranci bezpieczeństwa Australii. Ważnym czynnikiem stymulującym

poszukiwanie nowej formuły bezpieczeństwa narodowego była postawa Nowej Zelandii oraz wydarzenia w Azji

Południowo-Wschodniej związane ze zwycięstwem komunistów w Wietnamie w 1975 roku. Niektórzy badacze

wyrażają pogląd, że w drugiej połowie lat siedemdziesiątych nastąpiło swego rodzaju odkrycie Azji

Południowo-Wschodniej w polityce zagranicznej Australii jako najważniejszego elementu jej środowiska

międzynarodowego, w którym mogą narodzić się zagrożenia dla jej bezpieczeństwa i który stwarza zarazem

najważniejsze wyzwania dla współpracy regionalnej. W latach osiemdziesiątych prace nad założeniami polityki

bezpieczeństwa narodowego wywołały wiele kontrowersji między wojskowymi i cywilami, gdyż chodziło

o ustalenie, do jakiego stopnia Australia ma rozbudowywać własne siły zbrojne, aby były one w stanie

przeciwstawić się zagrożeniom, zwłaszcza tym wywodzącym się z regionu Azji Południowo-Wschodniej.

Problemem spornym był także sposób i zakres zaangażowania się w działania na rzecz budowy regionalnego

systemu bezpieczeństwa, a także relacje z istniejącymi już strukturami bezpieczeństwa, w których

uczestniczyła Australia, jak np. ANZUS".

Przyjęty po długiej dyskusji w 1987 roku dokument jest pierwszym w powojennej

historii Australii, który może być traktowany jako źródło i wyznacznik australijskiej

strategii bezpieczeństwa narodowego. Najważniejszym jej elementem jest przyjęcie

założenia, że podstawą bezpieczeństwa Australii jest samowystarczalność realizowana

w ramach zobowiązań sojuszniczych z innymi państwami i regionalnymi stowarzyszeniami.

W tym najpełniej wyraża się dążenie Australii do odgrywania aktywnej roli w całym regionie Azji i

Pacyfiku, co dało o sobie znać już w 1989 roku, kiedy to znany polityk australijski G. Evans

zaproponował nową koncepcję stosunków swego państwa z regionem Azji Południowo-Wschodniej

i Południowego Pacyfiku, obejmującą nie tylko już istniejące powiązania wojskowe, ale również

polityczne, ekonomiczne i kulturalne. Zaproponował on także rozpoczęcie dialogu na temat

bezpieczeństwa regionalnego z państwami tam leżącymi i wykorzystanie do tego celu doświadczeń

Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie. Wypracowane na przełomie lat

osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych nowe założenia i cele australijskiej polityki bezpieczeństwa z

nieznacznymi zmianami obowiązują do chwili obecnej. Są one następujące:

1. Obrona Australii, jej terytorium i ludności.

2. Obrona wysp w pobliżu Australii i położonych tam zasobów ropy naftowej i gazu,

przebiegających w pobliżu morskich szlaków komunikacyjnych, wód terytorialnych, portów i baz

wojskowych. Promocja wspólnych strategicznych interesów między Australią a państwami regionu.

4. Podejmowanie działań na rzecz tworzenia korzystnej dla Australii sytuacji strategicznej w Azji

Południowo-Wschodniej i na Południowym Pacyfiku.

5. Angażowanie się na rzecz bardziej efektywnego strategicznego dialogu z państwami Azji

Północno-Wschodniej.

6. Utrzymanie i rozwój sojuszu i współpracy w zakresie bezpieczeństwa z USA, Nową Zelandią i

państwami regionu Azji i Pacyfiku.

7. Udział w operacjach pokojowych ONZ.

8. Podejmowanie działań zapobiegających transferowi technologii rakietowych oraz proliferacji

broni masowej zagłady.

9. Utrzymanie w mocy traktatu o demilitaryzacji Antarktyki.

źródła:

E. Haliżak, Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 1999.