Terroryzm a bezpieczeństwo międzynarodowe

Wszystkie wydarzenia, które miały miejsce w końcu XX wieku i w początkach XXI, na różnych

kontynentach, dają podstawę do wysunięcia twierdzenia, iż największym zagrożeniem w skali

globalnej jest terroryzm. Stanowi on dzisiaj zagrożenie zarówno dla państw, jak i społeczeństw. Choć

zjawisko terroryzmu jest tak samo stare jak ludzkość, to w odróżnieniu od przeszłości, współczesny

terroryzm ma inny zasięg działania, inne metody działania, inne środki do zadawania ogromnych strat

a poprzez umiędzynarodowienie zagraża bezpieczeństwu w skali światowej. Dlatego od 2001 roku

terroryzm przybrał oficjalną nazwę terroryzmu światowego. Coraz częściej mówimy o terroryzmie

międzynarodowym lub światowym. Terroryzm, w rozumieniu aksjologicznym, czy też

metodologicznym, jest metodą działania, która dla osiągnięcia maksymalnej skuteczności posługuje

się przemocą lub groźbą jej użycia. Służy osiąganiu celów politycznych, a jej konstrukcja opera się na

dalekosiężnych skutkach psychologicznych. Społeczność międzynarodowa stanęła obecnie przed

bardzo trudnym zadaniem doprowadzenia do sytuacji, w której terroryzm jako metoda osiągania

celów stanie się nieskuteczny lub nieopłacalny (K. Liebel). Działalność terrorystyczna może mieć

różne motywacje do podejmowania akcji o różnym zasięgu. Mogą przybierać także różny charakter

aby osiągnąć cel. A oto niektóre (zasadnicze) z nich:

• nacjonalistyczny – wyrażony w postawie społeczno-politycznej i ideologicznej, nietolerancji i

wrogości w stosunku do innych;

• separatystyczny – wyrażony w dążeniu do oddzielenia się, wyodrębnienia z jakiejś całości do

utworzenia własnego państwa;

• religijny – wyrażony w dążeniu do spełnienia posłanniczej misji, przekazanej od Boga: zbawienia

świata, w skrajnym przypadku związany z unicestwieniem życia na Ziemi jako wypełnieniem kary

boskiej;

• fundamentalistyczny – wyrażony w dążeniu fanatycznych wyznawców określonej religii do

ustanowienia jej jako obowiązującej w swoim lub innym kraju oraz pragnieniu zniszczenia

wszystkiego co jest niezgodne z nakazami głoszonymi przez wyznawców tej religii, jak też fizycznym

unicestwieniu krytycznie do niej nastawionego społeczeństwa w swoim lub obcym państwie, religia

ma być prawem stanowionym i obowiązującym każdego do stosowania w życiu codziennym;

• ideologiczny – wyrażony w dążeniu do zmiany istniejącego porządku, systemu ekonomicznego i

prawnego w państwie, głównie kapitalistycznym. Ideologia stanowi system poglądów, idei, pojęć

politycznych, prawnych, etycznych i religijnych. Cel główny – zastąpienie jednej ideologii przez drugą,

jedynie słuszną.

• rasistowski – wyrażony w pogardzie dla ludzi o odmiennym kolorze skóry lub pochodzeniu, dążeniu

do ich izolowania a nawet fizycznej likwidacji. Z perspektywy czasu można łatwo zauważyć rosnąca

brutalność metod ataków terrorystycznych. Jeśli na początku ograniczano się do niegroźnych porwań

i uprowadzeń zakładników, zamachów bombowych wykonywanych na „niby”, to obecnie terroryści

przeszli do ataków charakteryzujących się dużą liczbą ludzkich ofiar albo pokazowymi egzekucjami

schwytanych zakładników. Apogeum takiej działalności stanowią wydarzenia z 11 września 2001

roku, w którym użyto samolotów pasażerskich z ludźmi na pokładach jako latających bomb do

uderzenia na obiekty USA. Jeszcze inne doświadczenia podpowiadają nam, że działania

terrorystyczne na terytorium danego kraju mogą prowadzić co najmniej trzy grupy. Grupę pierwszą

stanowią obywatele państwa występujący przeciwko niemu zbrojnie i korzystający z pomocy państwa

drugiego. Terroryści wcale nie muszą rekrutować się z jakiejś, łatwej do wyodrębnienia mniejszości

etnicznej czy religijnej. Drugą grupę tworzą aktywni członkowie organizacji terrorystycznych

działających poza granicami atakowanego państwa, a podejmujący działalność na jego terytorium w

imię własnych celów lub na zlecenie państwa drugiego. W takim przypadku działania przeciwko

danemu państwu mogą być powierzone sprawcom rekrutującym się z rodzimych, albo

międzynarodowych organizacji przestępczych o charakterze mafijnym. Grupę trzecią mogą stanowić

żołnierze oddziałów specjalnych obcego państwa. Ich działania terrorystyczne mogą być pozorowane

jako akcje grup miejscowych lub napływowych. Państwo kierujące do akcji grupę zorganizowaną na

bazie formacji specjalnego przeznaczenia będzie dążyć do ujawnienia swojej roli w jej działaniu.

Gdyby nastąpiło uchwycenie członków takiej grupy, należałoby liczyć się z przedstawieniem ich jako

byłych lub urlopowanych, albo zwolnionych czy też zbuntowanych żołnierzy działających bez wiedzy

władz państwowych. Po przedstawieniu, w bardzo dużym skrócie, samego zjawiska terroryzmu

światowego i działających grup, przejdę do problemu walki z terroryzmem. Wśród licznych autorów

dzieł naukowych, monografii i innych publikacji, można najczęściej spotkać określenie zwalczanie. Nie

wchodząc głębiej w pojęciowe znaczenie tych dwóch wyrazów (walka, zwalczanie), gdyż można je

zaliczyć do synonimów, jednak w tym konkretnym przypadku będzie lepiej jeśli z terroryzmem

podejmiemy skuteczną walkę. Wielu teoretyków politologii i socjologii usiłują wskazywać, iż

liberalizm okazał się atrakcyjną formą rządów nawet dla takich krajów jak Chiny czy Rosja. W Rosji

liberalizm polityczny jest o wiele dalej posunięty niż w Chinach. Mamy tu do czynienia z pluralizmem

politycznym, zdecydowanym zanikiem monopolu na władzę partii komunistycznej. Nie ma ani

jednego państwa naftowego, które użyłoby swego bogactwa do wspierania społeczeństwa

industrialnego, zamiast kreować społeczeństwo skorumpowanych rentierów, którzy z czasem stali się

jeszcze bardziej zagorzałymi islamskimi fanatykami (K. Liebel). Pozostaje kolejne pytanie o

kolosalnym znaczeniu. Należy obiektywnie przyznać, iż w polityce zagranicznej nastąpił

dychotomiczny podział i w ślad za tym wyodrębniono państwa tzw. „bandyckie” należące do „osi zła”.

W praktyce oznacza to postawienie znaku równości pomiędzy modernizacją a westernizacją i

milczącym uznaniu, że globalizacja oznacza obejmowanie kolejnych państw przez sferę wpływów Pax

Ameryka. Na dotychczasowe podziały nałożył się nowy podział, który występuje w formie otwartego

konfliktu pomiędzy zwolennikami zmian i postępu a tradycjonalistami uznającymi wartości religijne i

moralne a odrzucającymi zarówno zmiany ustrojowe, jak i społeczne. Niemałe znaczenie ma również

zjawisko migracji w skali światowej. Przecież już teraz obejmuje ono dziesiątki milionów ludzi, a jego

nasilenie prowadzi do rozprzestrzeniania się różnego rodzaju konfliktów narodowościowych i

społecznych. Ponadto, początek XXI wieku wywołał powstanie nowych aktorów na arenie

międzynarodowej, którzy dysponują siłą ekonomiczną i zarazem wpływami politycznymi nie tylko

porównywalnymi, lecz znacznie przekraczającymi siłę podmiotów państwowych. To nie tylko duże

ponadnarodowe korporacje, ale zorganizowane grupy przestępcze i organizacje terrorystyczne. Ich

podstawową cechą jest sieciowy model organizacji i bezterytorialność. Sieciowość organizacji wiąże

się z efektywnym wykorzystaniem najnowszej technologii, zwłaszcza w obszarze komunikacji i

informacji (Internet i telefonia komórkowa). Analizując sytuację międzynarodową w początkach

trzeciego tysiąclecia, jak nigdy dotąd, terroryzm światowy jawi się największym zagrożeniem

ludzkości. System bezpieczeństwa międzynarodowego tworzony w odmiennych jeszcze warunkach,

może się okazać mało skutecznym w obliczu takiego zagrożenia. Zasadnicze dzisiaj zadanie systemu

bezpieczeństwa to rozpoznanie, a do tego muszą być doskonale przygotowane służby specjalne,

zwłaszcza wywiad i kontrwywiad. W ogólnych zarysach postaram się zasygnalizować istotne kwestie.

Po pierwsze – istniejące różnice pomiędzy państwami rozwiniętymi a krajami rozwijającymi się będą

nadal się powiększać wskutek procesów globalizacji, które będą stawiały coraz ostrzejsze wymagania

wobec rządów. Po drugie – podstawową formą konfliktów będzie asymetryczność, a zatem

prawdopodobieństwo powstawania konfliktów w postaci działań terrorystycznych, podejmowanych

przez organizacje o charakterze sieciowym, których liczba będzie rosła, a to ma bezpośredni wpływ

na bezpieczeństwo międzynarodowe. Po trzecie – działania terrorystyczne będą powodować

nerwowość wśród społeczeństw państw rozwiniętych, a tym samym naciski na działania rządów w

zakresie walki z nimi. Taki stan może generować wewnętrzne napięcia w poszczególnych państwach,

co może doprowadzić do osłabienia bezpieczeństwa kooperatywnego. Po czwarte – zagrożeniem

może okazać się sama reakcja państw i ich metody walki z terroryzmem. Skuteczność walki z

terroryzmem będzie zależała od daleko idących kompromisów dotyczących ochrony praw człowieka,

co może wywoływać napięcia polityczne nie tylko wewnętrzne ale i międzynarodowe. Po piąte –

zdobycie przez organizacje terrorystyczne lub organizacje popierające terroryzm, czy też państwa

broni masowego rażenia (np. Iran), może w niektórych sytuacjach powodować ogromne straty

głównie w ludziach. Po szóste - nie jest obojętne jakimi metodami będzie prowadzona walka z

terroryzmem przez świat wysoko rozwinięty i jego organizacje międzynarodowe. Już wiadomo, że

wszelkie działania polityczne, dyplomatyczne, ekonomiczne i inne są mało skuteczne, ponieważ każde

działanie terrorystyczne nie mieści się w żadnej konwencji. Po siódme – walka z terroryzmem może

się okazać tylko wtedy skuteczną, kiedy będzie oparta na dobrze zorganizowanym rozpoznaniu,

właściwym przygotowaniu walki przez jednostki profesjonalne, nieustępliwości, likwidowaniu źródeł

terroryzmu wszelkimi środkami, odporności psychologicznej społeczeństw i bezwzględnym karaniu

terrorystów za ich czyny. Po ósme – walka z terroryzmem będzie na pewno długotrwała i nie –

przewidywalna, będzie przybierała na sile przy jednoczesnym doskonaleniu metod działania i

środków rażenia. Obecnie walka z terroryzmem światowym musi być prowadzona w skali globalnej

przy udziale wielu państw, tak jak to ma miejsce, np. w Iraku i Afganistanie. Z dotychczasowych

rozważań można zauważyć, że obecny świat nie jest stabilny, a w przyszłości, w erze globalizacji i

integracji, bezpieczeństwo międzynarodowe stanie się pierwszoplanowym celem w polityce

wszystkich państw na Ziemi.

źródła:

W. Pokruszyński, Kryteria bezpieczeństwa międzynarodowego. WSGE Józefów 2008.

Witold Pokruszyński, Teoretyczne Aspekty Bezpieczeństwa, Józefów 2010;