Wybrane aspekty teoretycznych koncepcji bezpieczeństwa międzynarodowego- kryteria bezpieczeństwa mię

Siła – kryterium podstawowe Siła zawsze występowała i występuje w bezpieczeństwie pod takimi

postaciami jak: geograficzną, polityczną, ekonomiczną, militarną, moralną, wiarygodności,

efektywności rządów. Dlatego siła, we współczesnym bezpieczeństwie narodowym, jest uznawana za

kryterium podstawowe. Już Hans Morgenthau wymieniał czynniki wymierne i niewymierne, takie jak

charakter i morale narodu i efektywność rządu. Natomiast Kenneth Waltz twierdził, że o sile decyduje

kombinacja czynników, takich jak wielkość populacji, zasoby naturalne, potęga gospodarcza,

potencjał militarny, stabilność polityczna i kompetencje. Z kolei John J. Mearscheimer akcentuje

przede wszystkim wielkość populacji i bogactwo narodowe. Każdy z wymienionych autorów miał

rację w okresie głoszenia swoich poglądów, a niektóre z nich pozostają aktualne we współczesnym

bezpieczeństwie. Do takich można by zaliczyć, np. potencjał militarny, stabilność polityczną, potęgę

gospodarczą, efektywność rządu czy wielkość populacji. Siła z jej uwarunkowaniami powinna być tak

ukształtowana, aby mogła utrzymywać bezpieczeństwo narodowe i elastycznie reagować na wszelkie

przejawy jego naruszenia. Ta podstawowa zasada powinna dotyczyć zarówno państwa, jak i

organizacji międzynarodowych. W dobie wielkiego postępu w komunikacji, taki czynnik jak położenie

geograficzne nie stanowi przeszkody w zadawaniu ciosów wybranemu państwu, czy przyjętym

wartościom.. Analizują szerzej i głębiej problemy bezpieczeństwa narodowego bardzo często nie

uwzględniamy innych czynników siły. Obecnie nie należy kryterium siły wiązać li tylko z siłą militarną,

lecz trzeba bezwzględnie traktować go o wiele szerzej. W ostatnich latach postrzegam wielkie zmiany

w sytuacji międzynarodowej co do roli siły w bezpieczeństwie. Uważam, że o sile zaczynają – nie

umniejszając znaczenia czynnika militarnego - decydować także, a niekiedy przede wszystkim źródła

energii, głównie ropa i gaz. Energetyka w kategoriach bezpieczeństwa narodowego, jest znaczącym

elementem siły. Do rozważań na temat siły powinniśmy wprowadzać również pojęcie zapobieganie.

To pojęcie w latach poprzednich było używane głównie w przypadkach chorób lub klęsk żywiołowych.

Z kryterium siły wiąże się ściśle kwestia odstraszania

Wielkość przestrzeni Sam termin przestrzeń, według Małego słownika języka polskiego z 1993 r., jest

to nieskończony obszar trójwymiarowy. Jeśli przyjąć tę definicję za miarodajną do dalszych rozważań,

to możemy przestrzeń, jako coś nieograniczonego, podzielić na przestrzeń okołoziemską, księżycową,

i kosmiczną. Przestrzeń okołoziemska, a w tym sama Ziemia stanowi centrum systemu odniesienia,

ma określone kierunki świata: północ-południe, wschód -zachód. Natomiast przestrzeń kosmiczna nie

ma ani północy, ani południa, czy wschodu i zachodu niezbędnych do określenia położenia lub

kierunków. Sama odległość w przestrzeni kosmicznej jest funkcją czasu. Zatem inaczej należy

postrzegać przestrzeń okołoziemską a inaczej kosmiczną. Upraszczając nieco problem przestrzeni i

uwzględniając bezpieczeństwo międzynarodowe, dokonałem podziału przestrzeni na lądową, wodną,

powietrzną i kosmiczną. Przestrzeń lądowa, dla przypomnienia - na ogólną powierzchnię kuli

ziemskiej, wynoszącą 510 066 tys. km2 , lądy stanowią 29,2%, czyli tylko 148 999 tys. km2 . To

oznacza, że 75% powierzchni kuli ziemskiej to jeziora, morza i oceany. Ponadto, co nie jest bez

znaczenia, rozmieszczenie lądów wśród akwenów wodnych nie jest równomierne. Na przykład, na

półkuli północnej lądy zajmują 39%, a na południowej tylko 19%. Wyspy zajmują ok. 9,9 mln km2 , co

stanowi 6,7% wszystkich lądów na kuli ziemskiej. Na kontynentach i wyspach znajduje się coraz

więcej suwerennych państw o odmiennych ustrojach polityczno-społecznych, o różnym potencjale

ekonomicznym a także militarnym. Obecnie państwa dzielą się na: małe, średnie, duże, mocarstwa i

supermocarstwa. Kryteria ich podziału są różne lecz jednoznaczne. Przy czym liczba państw nie

maleje a rośnie. Równocześnie daje się zauważyć rosnącą tendencję do międzynarodowej integracji

politycznej, gospodarczej i militarnej opartej na rewolucji naukowej i globalizacji. W tej bardzo

złożonej sytuacji międzynarodowej, przestrzeń lądowa i nie tylko, zaczyna nabierać coraz większego

znaczenia w kształtowaniu polityki i strategii bezpieczeństwa międzynarodowego (globalnego). Z

punktu widzenia bezpieczeństwa militarnego i gospodarczego, przestrzeń wodna staje się

nieocenionym atutem w tworzeniu bezpieczeństwa międzynarodowego. Przestrzeń wodna, głównie

morza i oceany, w systemie bezpieczeństwa globalnego ma różne znaczenie, również dlatego, że jest

źródłem bogactw surowcowych. Jeśli prawie 3/4 globu zajmuje przestrzeń wodna, to tym samym

proporcjonalnie znajdują się tam znaczne zasoby bogactw naturalnych. Jak na razie człowiek

wydobywa tylko część wszystkich istniejących bogactw na dnie mórz i oceanów. Aktualnie wydobycie

ropy z odwiertów off-shore stanowi 20% produkcji światowej. Na dnie mórz znajduje się 50% rudy

cynku, 60% rudy miedzi i 30% toru. Na dnie oceanów ustalono złoża rudy magnezu, żelaza, miedzi,

kobaltu, cynku, niklu w postaci grudek. Morza i oceany stały się przedmiotem badań

geostrategicznych nie tylko z punktu widzenia znajdujących się tam zasobów bogactw naturalnych,

ale także jako dróg transportu, strefy wpływów i obszaru konfliktów. Droga wodna pozostaje bardzo

ważnym, jeśli nie najważniejszym szlakiem transportowym. Obecnie transportuje się tym sposobem

70% masy towarowej w skali światowej, w tym aż 2/3 światowego wydobycia ropy. Bezpieczeństwo

obszarów morskich i oceanicznych leży w gestii państw i podmiotów prawa międzynarodowego

(sojusze militarne, związki państw i organizacji). Przestrzeń powietrzna - jest to przestrzeń

trójwymiarowa, rozciągająca się nad przestrzenią lądową i wodną (morską i oceaniczną). Przestrzeń

powietrzna, przynależna danemu państwu, tzn. rozciągająca się nad terytorium tego państwa,

podlega jego całkowitej suwerenności. Międzynarodowa żegluga powietrzna wymaga zgody na

korzystanie z obcej (innego państwa) przestrzeni powietrznej. To uprawnienie może wynikać z

umowy międzynarodowej dwustronnej lub wielostronnej albo z aktu wewnętrznego państwa, które

sprawuje zwierzchnictwo nad daną przestrzenią powietrzną. Zatem możemy z całą pewnością

stwierdzić, iż przestrzeń powietrzna jest pod stałą kontrolą państw i każdy przelot statku

powietrznego musi być zgłoszony i odbyty tylko po otrzymaniu zezwolenia od tego państwa, przez

obszar którego wyznaczona jest trasa przelotu w oznaczonym czasie. Każdy przelot statku

powietrznego (cywilnego czy wojskowego) bez zezwolenia jest traktowany jako naruszenie granicy

przestrzeni powietrznej danego państwa i jest fizycznie zmuszany do lądowania pod eskortą

lotnictwa myśliwskiego obrony powietrznej tego państwa. Ta zasada jest przestrzegana przez

wszystkie państwa, zapewniając bezpieczeństwo na wszystkich 78 kontynentach naszego globu

ziemskiego głównie dlatego, że w przypadku konfliktu zbrojnego, zgodnie z zasadą geostrategii

globalnej, w pierwszej kolejności są niszczone bazy lotnicze przeciwnika w celu zdobycia panowania

w powietrzu. Przestrzeń kosmiczna powinna być traktowana po pierwsze w aspekcie

geostrategicznym, a po drugie z punktu widzenia bezpieczeństwa międzynarodowego. Militaryzacja

przestrzeni kosmicznej wynika z kilku przyczyn, a mianowicie: a) z naturalnego zainteresowania

człowieka wszechświatem, b) z odpowiedniego poziomu techniki rakietowej, c) z polityczno-

militarnej sytuacji na świecie, d) ze sposobów osiągania dominacji militarnej, e) z możliwości

umieszczania broni satelitarnej w przestrzeni kosmicznej, f) z możliwości opanowania przestrzeni

kosmicznej. Niemal równocześnie z wprowadzeniem na orbitę okołoziemską pierwszych obiektów

kosmicznych i rozpoczęciem prac nad ich wykorzystaniem do celów militarnych, podjęto prace

mające na celu skodyfikowanie działalności człowieka w kosmosie. Opracowano i wdrożono szereg

dokumentów o znaczeniu międzynarodowym dotyczących kosmosu, Księżyca i Ziemi. Pomimo

intensywnych działań różnych instytucji prawa międzynarodowego, stan prawny kosmosu dotychczas

nie został uregulowany. Opracowane i przyjęte dokumenty międzynarodowego prawa kosmicznego

zawierają wiele luk i nieścisłości, wymagających dodatkowych regulacji. Nadal podstawowym

problemem jest brak jednoznacznej, precyzyjnej definicji przestrzeni kosmicznej i związanej z nią

kwestii określenia jej dolnej granicy.

Wiarygodność W dobie integracji i globalizacji coraz większego znaczenia nabiera wiarygodność

międzynarodowa. Jako kryterium bezpieczeństwa międzynarodowego szczególne miejsce zajmuje

ono przy zawieraniu traktatów w skali międzynarodowej na zasadach suwerenności i uniwersalności,

uwzględniając zasadę przestrzegania prawa międzynarodowego. Autorzy, którzy zajmują się

bezpieczeństwem międzynarodowym, w swoich opracowaniach wiarygodność traktują jako ważne

kryterium ale niekiedy jakże złudne. Taki pogląd bierze się stąd, że stopień wiarygodności w różnych

sytuacjach może być odmienny. O tym decyduje, np. czynnik polityczny albo militarny lub społeczny.

Kształtowanie stosunków międzynarodowych poprzez różne układy i traktaty powoduje, że

wiarygodność przybiera na dynamice. To co było wczoraj może nie być adekwatne do sytuacji

aktualnej z różnych powodów. A to oznacza, że państwo wiarygodne może w określonych sytuacjach,

w stosunku do innego, stać się niewiarygodnym. W warunkach integracji i globalizacji, ważnym

czynnikiem w utrzymaniu wiarygodności na odpowiednim poziomie, w aspekcie bezpieczeństwa

międzynarodowego, jest jakość elit politycznych i dyplomacji, które swoją działalnością na arenie

międzynarodowej mogą jej sprzyjać. Teraz, po krótkim wprowadzeniu, należałoby zdefiniować

pojęcie wiarygodności aby odkryć jego istotę. Termin wiarygodności inaczej wiarogodność oznacza

godny wiary, zasługujący na zaufanie, pewny, rzetelny, a jeszcze inaczej – dotrzymujący zobowiązań,

uczciwy, solidny, sumienny. Ta niemal uniwersalna definicja może obejmować różne obszary

działalności ludzkiej, a już na pewno bezpieczeństwo międzynarodowe. Dziś ważnego znaczenia

nabierają, w stosunkach międzynarodowych, takie cechy jak: rzetelność, uczciwość, sumienność,

solidność. W obszarze techniki, np. w informatyce wiarygodność danego systemu jest atrybutem, na

bazie którego mamy prawo zaufać usługom oferowanym przez ten system. Jest to atrybut wysokiego

poziomu, który zawiera cechy szczegółowe, takie jak: niezawodność, dyspozycyjność, bezpieczeństwo

w eksploatacji. W bezpieczeństwie międzynarodowym, wiarygodność w stosunku do partnerów,

sojuszników, sąsiadów, zawieranych kontraktów odgrywa rolę decydującą. Zwiększająca się

współzależność w stosunkach międzynarodowych oraz pogłębiająca się tendencja prymatu prawa

międzynarodowego nad prawem narodowym powoduje, że znaczenie wiarygodności systematycznie

rośnie bez względu na zmieniające się uwarunkowania. Państwo, w dzisiejszej rzeczywistości, które

nie ma silnej, kompetentnej władzy, silnej gospodarki, profesjonalnej armii i mocnego pieniądza staje

się niewiarygodnym. Jak się okazuje wiarygodność ma pewną wartość. Ale wartość ma kilka cech od

strony znaczeniowej, a tym bardziej w aspekcie wiarygodności. Jednym z najbardziej intrygujących

problemów w stosunkach międzynarodowych jest ich związek z wartościami politycznymi. Wartość, z

jednej strony stanowi układ motywacyjny w polityce zagranicznej, z drugiej zaś określony system

standardów cywilizacyjnych, do których dążą jego uczestnicy. Do tych standardów najchętniej

odwołują się przywódcy państw w swoich deklaracjach. Za punkt wyjścia należy przyjąć, że istnieje o

szczególnej doniosłości wartość egzystencjalna. Jest ona bardzo ważna dla każdego uczestnika 82 w

tworzeniu bezpieczeństwa międzynarodowego, zwłaszcza w XXI wieku, kiedy zakres globalizacji i

integracji przybiera na sile. Okazuje się, że podstawową wartością egzystencjalną jest istnienie.

Istnienie oznacza uczestniczenie w bezpieczeństwie międzynarodowym niezależnie od realnej

sytuacji. Stanowi ono także warunek konieczny dla wartości międzynarodowych, w tym także

egzystencjalnych. Wartość ta może stanowić kryterium wartościowania innych wartości

międzynarodowych. Istnienie jest także ściśle powiązane z wartościami koegzystencjalnymi. Związek

ten polega z jednej strony na tym, że warunkiem koegzystencji jest współwystępowanie co najmniej

dwóch uczestników i dokonują się relacje między nimi. Z drugiej zaś strony, koegzystencja może być

funkcjonalna dla istnienia rzeczywistości międzynarodowego bezpieczeństwa. Na drugim miejscu, w

stosunkach międzynarodowych, należałoby postawić wartości koegzystencjalne. Ich istota sprowadza

się do akceptowania konieczności występowania różnych uczestników stosunków

międzynarodowych. Wartość koegzystencjalna może również zawierać współistnienie jako wartość

międzynarodową, podobnie jak istnienie. Dokładniej oznacza to, że równolegle mogą występować co

najmniej dwóch uczestników – państw, grupy państw a nawet sojuszy państw. Współistnienie

dokonuje się zarówno pomiędzy partnerami hetero, jak i homogennymi. Ponadto, jak już

wspomniałem, jest jeszcze trzeci typ wartości, to wartości uniwersalne. Ich znaczenie i doniosłość w

przeszłości nie były kwestionowane. Ich wielkość polega głównie na ich istotności dla wszystkich

uczestników bezpieczeństwa międzynarodowego. Tworzą odpowiednie normy sprzyjające realizacji

egzystencjalnych i koegzystencjalnych wartości. Do uznawanych wartości uniwersalnych, na obecnym

etapie rozwoju cywilizacji, należy pokój. Pokój jest powszechnie uznawaną i deklarowaną wartością

międzynarodową. Wartość znajduje swoje należne miejsce zarówno w polityce, w porozumieniach

międzynarodowych, w statutach organizacji międzynarodowych, jak i szeroko rozumianym

bezpieczeństwie międzynarodowym. Aktualnie należałoby pokój traktować jako system normalnych

stosunków pomiędzy narodami, w którym nie ma wrogości, przemocy, wojny i niepewności.

Dostęp do najnowszej technologii Olbrzymi postęp technologiczny, jaki nastąpił w świecie od połowy

XX wieku i dynamiczne procesy integracyjne i globalizacyjne upowszechniły wiele zaawansowanych

rozwiązań technicznych, poprzednio zarezerwowanych przede wszystkim dla sił zbrojnych, służb

specjalnych (w wywiadzie i kontrwywiadzie) i policji oraz jednostek antyterrorystycznych. Aby

dokonać wszechstronnej oceny i następnie wskazać, które państwa odniosą największy sukces

gospodarczy w przyszłości, należałoby najpierw ocenić, w jakim stanie znajdują się one obecnie i jakie

zaistniały okoliczności, wskutek czego niektóre z nich w szybkim tempie znalazły się w czołówce, nie

tylko pod względem poziomu życia, lecz przede wszystkim ich znaczenia w świecie i wpływu na

bezpieczeństwo międzynarodowe. Nietrudno zauważyć, jak kraje uprzemysłowione zbliżają się do

siebie, a jak biedniejsze oddalają się od państw zamożnych. Tylko niektórym udało się kosztem

wielkich wyrzeczeń, pokonać istniejącą przepaść. Czynniki powodujące rozwój z upływem czasu

ulegają ewolucji pod wpływem rozwoju technologicznego. To może następować w rolnictwie,

przemyśle, w medycynie, w sektorze usług oraz w przemyśle zbrojeniowym. Wraz z postępem

technologicznym zmienia się nieuchronnie struktura ekonomiczna. Nowe technologie radykalnie

wpływają na wzrost wydajności i koszty pracy. Chociaż nie tylko zmiany technologiczne powodują

wzrost wydajności, bowiem na wzrost gospodarczy niemały wpływ mają czynniki jakościowe, takie

jak systemy organizacji, motywacje i samodyscyplina pracowników, a ostatnio niemałe znaczenie ma

socjologia przemysłu oraz kultura i potencjał umysłowy. Co do zmian w technologii i ich wpływie na

bezpieczeństwo międzynarodowe, wielu aktorów wyraziło pogląd w sprawie bliższej i dalszej

perspektywy w obszarze regionalnym i globalnym. Każdy z nich uzasadniał, w miarę własnych

możliwości, wiedzy i doświadczenia, swoje racje. Trudno dziś jednoznacznie określić, które poglądy

mogą stanowić podstawę do dalszych rozważań. Tempo zmian technologicznych jest dzisiaj bardzo

duże i wykazuje tendencje do jeszcze większego przyspieszenia. To sprawia m.in., a może przede

wszystkim, że świat zaczyna się „kurczyć”. Zjawisku temu sprzyjają głównie nowe technologie w

transporcie, informatyce, robotyzacji, miniaturyzacji i biotechnologii. Tak gwałtowny rozwój jest

świadectwem tego, że już obecnie coraz aktywniej korzystamy ze wszystkich sfer życia i wymiaru

świata (przestrzeni ziemskiej i kosmicznej). Ponadto coraz bardziej integrujemy się ze sobą, bez

względu na rasę i kolor skóry, łączymy kosmos z geotechnologią. To dzieje się bardzo szybko i z

większą precyzją. Proces ten jest zjawiskiem nieodwracalnym, a informacja i swobodny do niej

dostęp staje się podstawą wszelkiej działalności ludzkiej. Już teraz w Internecie dostępne są

szczegółowe plany, schematy i zdjęcia miast, budynków ważnych instytucji oraz portów i lotnisk, a

także systemów zaopatrywania w wodę i energię. Niemałą rolę już obecnie odgrywa w systemie

bezpieczeństwa, telefonia komórkowa i łączność satelitarna. Intensywny rozwój systemów

informatycznych i telekomunikacyjnych w ostatnim dziesięcioleciu XX wieku spowodował, że

technika teleinformatyczna stała się ważnym czynnikiem wspomagającym funkcjonowanie państw

wysoko rozwiniętych. Jednocześnie coraz szersze wykorzystanie systemów informatycznych

powoduje rosnące uzależnienie, zwłaszcza państw wysoko rozwiniętych, od ich poprawnego i

niezakłóconego działania. Ta umacniająca się tendencja jest słabą stroną wspomnianych państw i

stanowi nowe, realne zagrożenie dla ich bezpieczeństwa. Przeciwnik, może zakłócić, a nawet

obezwładnić istotne elementy infrastruktury cywilnej i wojskowej, bez użycia tradycyjnych metod

walki fizycznej i narażania sił i środków własnych. Obiektami walki informatycznej są systemy

informatyczne, tj. elementy sieci informatycznej, środki przekazywania danych, komputery i inne

rodzaje nośników informatycznych. Postrzegając skutki rewolucji informacyjnej, integrację i

globalizację procesów ekonomiczno-społecznych, a także zmiany w systemie wartości, możemy z

dużym prawdopodobieństwem uznać, że w przyszłości możemy żyć w nieco innym świecie.

Porządek międzynarodowy Na przestrzeni wieków był i nadal jest przedmiotem bardzo złożonym.

Porządek, ze względu na swój charakter, nie poddaje się prostym, klarownym i ostatecznym

interpretacjom. Same relacje w stosunkach międzynarodowych są rozpatrywane przez wielu

politologów a także współczesnych aktorów porządku światowego u progu trzeciego tysiąclecia w

różnych aspektach. Mało kto z nich uznaje porządek za kryterium bezpieczeństwa

międzynarodowego. A przecież w dobie integracji i globalizacji, kryterium porządku

międzynarodowego ma swoje niewątpliwe znaczenie w polityce bezpieczeństwa międzynarodowego,

nie tylko z resztą w aspekcie politycznym, ekonomicznym czy militarnym. Kryterium porządku

międzynarodowego nie jest jednorazowym faktem czy stanem rzeczy, ani też nie jest jednoznacznym

celem lub zadaniem wspólnot ludzkich. Jest natomiast zjawiskiem społecznym, politycznym,

prawnym, kulturowym, ekologicznym i jeszcze innym. Odpowiednio do wielorodzajowości i

złożoności bezpieczeństwa międzynarodowego jako określonego faktu czy stanu rzeczywistości

społecznej i podmiotowej ujawnia się również różnorodzajowość i złożoność bezpieczeństwa jako

swoistej wartości, wyjątkowo niejednolitej i wieloznacznej. Z jednej strony jest to określona wartość

społeczna, cywilizacyjna, polityczna i ekonomiczna oraz kulturowa - z drugiej zaś strony - jest to

trudna do przecenienia wartość egzystencjonalna. System bezpieczeństwa zbiorowego nie stoi w

miejscu, możliwa jest jego ewolucja z ograniczonym zasięgiem. Radykalne zmiany w istniejącym

systemie mogą powodować powstawanie nowego systemu bezpieczeństwa międzynarodowego.

Ewolucja systemu wiąże się w pewnym stopniu z ewolucją doktryn dotyczących bezpieczeństwa.

Natomiast zmiany doktrynalne, w ramach systemu bezpieczeństwa międzynarodowego, zachodzą

dosyć często, a niekiedy nawet gwałtownie. Różne są modele bezpieczeństwa, lecz miejsce

szczególne wśród innych zajmuje system bezpieczeństwa zbiorowego, w którym zasadniczą rolę

odgrywa porządek. Jak do tej pory sama idea bezpieczeństwa zbiorowego nie została w pełni

zrealizowana zwłaszcza przez polityków, strategów i mężów stanu oraz politologów.

Stopień bezpieczeństwa kooperatywnego Bezpieczeństwo zbiorowe w teorii ma rożne nazewnictwo

takie jak: wszechstronne, defensywne, a także kooperatywne. Sama idea bezpieczeństwa zbiorowego

przeciwstawia się logice równowagi sił, odrzuca sojusze i zobowiązuje wszystkich uczestników do

przeciwstawienia się atakowi na któregokolwiek z członków systemu bezpieczeństwa. Główną zaletą

bezpieczeństwa kooperatywnego jest to, że potencjalna siła systemu jest znacznie większa, a przez to

można skuteczniej zniechęcić agresora do naruszeń status qvo. Głównym celem bezpieczeństwa

kooperatywnego (kooperacyjnego), we współczesnych uwarunkowaniach bezpieczeństwa, jest

przede wszystkim zdecydowane i skuteczne odpowiadanie na wszelkie zagrożenia regionalne i

globalne, zapobieganie konfliktom na drodze dyplomatycznej i interwencji militarnej, likwidowanie

konfliktów o ile wybuchają bez względu na ich wymiar regionalny czy globalny, niesienie pomocy

środkami kooperatywnymi tam, gdzie lokalne społeczności potrzebują wsparcia, np. w sferze

humanitarnej, administracyjnej, gospodarczej, kulturowej i innej. Bezpieczeństwo międzynarodowe

jest wartością mieszczącą się w splocie interesów egzystencjonalnych, gdyż dotyczą one przetrwania i

jednocześnie rozwoju, niezależnie od tego czy przyjęty model teoretyczny jest osadzony w nurcie

realistycznych czynników, czy w globalnej współzależności, inaczej kooperatywnej. W przypadku

polityki i interesów państw oraz społeczności międzynarodowej, kryteria jako instrument pomiaru

zawsze będą obciążone wyznacznikami subiektywizmu. Należy liczyć się z tym, że nawet najlepszy

model bezpieczeństwa może być mało skuteczny. Jest dzisiaj zrozumiałe, że bezpieczeństwo

tworzone na strukturze narodowej, a nie na kooperatywnej jest mało wiarygodne. Choć niewątpliwie

każde państwo powinno mieć swoją strategię bezpieczeństwa w systemie międzynarodowym. W

porównaniu z jakością środowiska międzynarodowego, jego strukturą i dynamiką zmian, obecny

świat wymaga innego spojrzenia na system bezpieczeństwa i na reguły postępowania

kooperatywnego. Prawdopodobnie konflikty asymetryczne najwyraźniej zdają się wymuszać nowe

spojrzenie na środki, jakimi dysponują państwa, jak i na potencjalnego przeciwnika. Otwierając się i

wychodząc do środowiska międzynarodowego z różnymi problemami materialnymi i duchowymi,

wszystkie państwa czerpią impulsy rozwojowe z zewnątrz, wzbogacając swoje życie wewnętrzne, a

tym samym tworzenia bezpieczeństwa kooperatywnego. Ale to jeszcze nie oznacza, że w danym

modelu wszyscy mają jednakowy status, choć pod względem prawnym wszystkie państwa są równe.

Państwa w danym modelu różnią się zasobami, stopniem rozwoju, siłą oddziaływania na problemy

międzynarodowe, preferencjami polistrategicznymi i możliwościami ich realizacji. Właściwie to

faktyczne zróżnicowanie tworzy najgłębsze podłoże istniejących nierówności w stosunkach

międzynarodowych, a także jest źródłem ciągłego odżywania kwestii współzależności państw w ich

wzajemnych interakcjach. Każde państwo dąży do zmniejszania niekorzystnej asymetrii zależności i

do ich równoważenia, chcąc być członkiem bezpieczeństwa kooperatywnego. Współzależności w

sferze materialnej, psychospołecznej i kulturowej nie są równoważne. Ta współzależność będzie w

danej sytuacji wzajemną albo zwrotną, dotyczącą historycznych, politycznych i ekonomicznych

zjawisk współżycia kooperatywnego państw. Pozytywne znaczenie procesów kooperacji polega na

wzbogacaniu i unowocześnianiu życia społeczeństw, a jednocześnie wspomaganiu pielęgnowania

podstawowych wartości narodów i państw. Tendencje na rzecz koordynacji i kooperacji

współzależności międzynarodowych koncentrują się głównie wokół określonych kierunków. Dlatego

można wyodrębnić współzależności: pośrednie i bezpośrednie, pionowe i poziome, trwałe i nietrwałe

oraz równoważne i nierównoważne. Najsilniej przejawiają się współzależności poziome i

bezpośrednie o charakterze geopolitycznym, ekonomicznym i militarnym. Ważnym problemem w

systemie bezpieczeństwa kooperatywnego są potrzeby, które wysuwają cele, a te z kolei wyłaniają

interesy. Niektórzy uznają, iż interesy są pochodną potrzeb. Bezpieczeństwo kooperatywne zawiera

w sobie takie istotne elementy jak: szerokie pojmowanie bezpieczeństwa według zagrożeń;

wielowymiarowość w swojej treści i zakresie; dotrzymywanie wytyczonych gwarancji;

nieograniczoność pod względem członkostwa; zasady dialogu. Już te podstawowe elementy systemu

bezpieczeństwa kooperatywnego wskazują na jego autentyczność, aktualność i nowoczesność.

źródla:

E. Haliżak, Stosunki międzynarodowe w regionie Azji i Pacyfiku, Wyd. Naukowe Scholar, Warszawa 1999.

Witold Pokruszyński, Teoretyczne Aspekty Bezpieczeństwa, Józefów 2010;